Deels verpakt als memoires, deels als goed gedocumenteerde beschouwing, gaat Bloodbath Nation over de obsessie van Amerikanen met vuurwapens - en de consequenties daarvan voor de natie. Hoogst actueel, want in zijn betoog pakt hij naast de dieptepsychologie van spraakmakende (massa)moordpartijen ook de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 nog even mee. Het geheel leest als een krankzinnige thriller, maar het is non-fictie.

Een familiegeheim is het vertrekpunt. Thuis in New Jersey werd nooit over wapens gesproken, maar de jonge Paul had weleens vernomen dat zijn opa aan vaderskant vroeg was gestorven. Als hij daarnaar informeerde, kreeg hij telkens een ander antwoord van vader Samuel. Opa was tijdens een reparatieklus van het dak gevallen. Of nee, opa was omgekomen bij een fatale jachtpartij. De derde keer zou opa gesneuveld zijn als soldaat aan het front van de Eerste Wereldoorlog. 'Ik was zeven, maar ik had al wel door dat iemand niet drie keer kon overlijden.'

Pas jaren later werd het duidelijk: opa was in Kenosha, Wisconsin vermoord door oma. Op 23 januari 1919, om precies te zijn. Het huwelijk was al een paar jaar ontbonden en opa woonde in Chicago met zijn nieuwe vrouw. Toen hij voor de vijf kinderen uit zijn eerste huwelijk in Kenosha cadeautjes kwam brengen, pakte oma een verstopt pistool en vuurde meerdere malen op opa. Die overleefde dat niet. Oma werd vrijgesproken, omdat ze 'tijdelijk ontoerekeningsvatbaar' zou zijn geweest (al lijkt het vanaf een afstand eerder op voorbedachtheid).

Maar daar gaat het Auster niet om. Het gaat hem erom dat zo'n traumatische toestand hele gezinnen kan ontwrichten, zoals hij aan zijn zwijgzame vader Samuel heeft gezien. Uiteindelijk zette hij zijn compassie met de achterblijvers om in dit vlammende essay. Dan moet je ook weten dat in de VS per jaar zo'n 40.000 mensen omkomen door schotwonden, en een vijfvoud daarvan voor het leven wordt verminkt.

Twee opties

Is dit het land waarin wij willen wonen, vraagt Auster zich in Bloodbath Nation af. Een land waar 39 procent van de huishoudens minimaal één vuurwapen heeft? Hij onderzoekt de standpunten van de machtige wapenlobby NRA, het verkeerd begrepen tweede amendement uit de grondwet, dat het recht geeft op wapenbezit (maar eigenlijk tegen de Britse kolonisator was gericht), citeert een afscheidsbrief vol onverholen haat van een massamoordenaar en constateert de onwil bij de politiek. Maar hij confronteert ons vooral met onuitspreekbaar leed.

Hoe dat verder moet? Auster reikt de lezer twee opties aan. Aan de ene kant is er het 17-jarige meisje dat de afranseling van George Floyd door de politie op haar telefoon vastlegde, wat uiteindelijk leidde tot een veroordeling.

Aan de andere kant is er de 17-jarige jongen die met een semiautomatisch geweer op zwarte demonstranten tegen politiegeweld kwam schieten (twee doden), nota bene in het Kenosha van Austers opa, en daar een compliment ('zelfbescherming') van president Trump voor kreeg.

Paul Auster hoopt op optie één, maar vreest het ergste.

 

 

Verberg tekst

In de VS logeerde ik geregeld in een motel met een receptie achter kogelvrij glas. Meer dan eens heb ik horen schieten in de buurt, en één keer lag er een plas bloed op de grond en stonden er drie politiewagens voor de deur van mijn motelkamer: de dader was nog op de loop. Te vaak ontmoette ik gewone Amerikanen die terloops vertelden over die vader of vriend die werd neergeschoten. Los van de mass shootings die haast dagelijks het nieuws halen, is vuurwapengeweld in de VS choquerend banaal. Wapendoden zijn er zoiets als verkeersdoden: allebei zo'n 40.000 per jaar.

Het familiegeheim

Het doet deugd dat soms ook een Amerikaan uitschreeuwt hoe waanzinnig dit is, zeker één met de pen van meesterverteller Paul Auster. Het initiatief voor Bloedbadnatie lag nochtans niet bij hem maar bij zijn schoonzoon, de fotograaf Spencer Ostrander. Die doorkruiste twee jaar de VS om foto's te maken van locaties waar de voorbije dertig jaar beruchte schietpartijen plaatsvonden. Het zijn beelden zonder mensen of drama - gewoon kille, vaak lelijke gebouwen die ooit dagenlang tv-camera's trokken en toen vergeten werden. 'Tot Ostrander met zijn camera verscheen,' schrijft Auster, 'en ze tot grafmonumenten maakte van ons collectieve verdriet'.

Maar de mix van essay en persoonlijke ontboezeming die Auster bij de foto's schreef, is nu belangrijker. Zeker het eerste deel, waarin hij vertelt hoe zelfs een jongen uit een rustig stadje in New Jersey op zomerkampen en bij logeerpartijtjes al vroeg (9 jaar) een vuurwapen leerde te hanteren. Hij had er aanleg voor. 'Was ik ergens anders opgegroeid, en door mijn vader aangemoedigd om schieten als een fundamentele mannelijke vaardigheid te beschouwen, dan zou een jongen met mijn schutterstalent zijn voorbeeld vast ook enthousiast hebben gevolgd.'

En dan vertelt hij in aangrijpende pagina's over het familiegeheim, dat zijn generatie Austers slechts bij toeval ontdekten, over de dood van hun grootvader in 1919, in Kenosha, Wisconsin. Geen val bij dakwerken, geen jachtongeval, nee: zijn oma schoot zijn opa dood met een pistool terwijl hij een lichtschakelaar repareerde, voor de ogen van twee jonge kinderen. De vijf kinderen hebben het drama altijd verzwegen, maar Auster schetst hoe het van zijn vader, ooms en tante emotioneel beschadigde mensen gemaakt heeft. 'Bij schietpartijen gaan onze gedachten steevast uit naar de doden. We hebben het zelden over de gewonden - niet zelden met gruwelijk blijvend letsel - of over zij die niet zelf door kogels getroffen werden, maar verder moeten met de gruwelijke wond van het verlies.'

Even indrukwekkend vertelt Auster over zijn ervaringen als lichtmatroos op een olietanker die pendelde tussen New Jersey en Texas, op zijn 23ste. Daar leerde hij voor het eerst mannen uit het Zuiden kennen, Louisiana en Texas, dat andere Amerika waar jongelui echt met wapens zijn opgegroeid. Lamar, die als hobby graag vanop het viaduct over de snelweg op auto's schoot. De piepjonge Billy (19), die tijdens een telefoontje naar huis vernam dat zijn broer in de cel zat - 'hij heeft in een bar iemand neergeschoten'.

'Een biertje te veel en een knokpartij, dat gebeurt in bars en cafés in de hele wereld,' schrijft Auster, 'maar de bloedneuzen en pijnlijke kaken van Canada of Frankrijk zijn in de VS schotwonden'. Amerikanen hebben 25 keer meer kans om te worden neergeschoten dan mensen in andere welvarende landen.

Met lef

Na dit zeer herkenbare relaas van hoe hij de wapenverslaving van zijn landgenoten leerde kennen, schakelt Auster over naar een meer essayistisch betoog over mogelijke oorzaken, en brengt hij heel wat beruchte drama's van de jongste decennia in herinnering.

Voor mij verliest Bloedbadnatie hier wat vaart: de Belgisch-Amerikaanse politiek filosoof Firmin DeBrabander heeft hierover al scherper geschreven. Auster biedt geen ruimte voor hoop. Hij schrijft terecht dat een ruime meerderheid van de bevolking meer wapenbeperking wil. Maar een echt j'accuse tegen de wapenlobby ontbreekt. De chantagetechnieken van de NRA beletten iedere toegeving in het Congres, maar als rechters die verfoeilijke organisatie aan banden leggen, kan er ooit een nieuwe redelijkheid groeien.

Of is dat naïef? Auster schetst hoe de VS al vanaf zijn koloniale oorsprong een op geweld gebaseerde natie is. De taksen van de Britse koning waartegen de kolonisten in opstand kwamen in 1775, dienden om de troepenmacht te financieren die vanuit Engeland gestuurd werd om te voorkomen dat op gebiedsuitbreiding beluste kolonisten de verdragen met de indianen schonden.

Auster heeft van zijn linkse overtuiging nooit een geheim gemaakt, maar het vergt lef deze analyse te maken in de VS. Kritiek op de founding fathers ? De pek en veren staan klaar.

Voor Europese lezers is Bloedbadnatie een boeiend en soms meeslepend boek. Voor het Amerikaanse debat is het bovendien belangrijk: de auteur van de New York-trilogie en Brooklyn-dwaasheid bereikt veel mensen. Al valt te vrezen dat alleen een wat hoger geschoold publiek Auster leest, en dat weet al lang hoe waanzinnig hun wapenbeleid is.

De Bezige Bij, 176 blz., € 22,99.

(e-boek € 13,99) Oorspr. titel: 'Bloodbath nation'.

Verberg tekst

**()**

De cijfers liegen er niet om: van alle doden die wereldwijd vallen door vuurwapengeweld, sterft 82 procent in de VS. Amerikanen hebben bovendien 25 keer meer kans om neergeschoten te worden dan inwoners van andere welvarende landen. In 'Bloedbadnatie' gaat Paul Auster na waar die innige band tussen Amerikanen en hun vuurwapens vandaan komt.

Hij ziet de wortels ervan in de kolonistentijd, toen elke 16-plusser geacht werd een musket bij zich te hebben en deel uit te maken van een militie. Het Tweede Amendement, dat spreekt over 'het recht van de mensen om wapens te bezitten en te dragen', is al een halve eeuw een politieke twistappel. Zelf heeft Auster niet veel op met vuurwapens, al blijkt zijn grootmoeder zijn grootvader doodgeschoten te hebben, en wijst een geslaagde eenmalige poging op een aangeboren talent voor kleiduifschieten. Maar ook na Austers hallucinante overzicht van recente massale schietpartijen, geïllustreerd met foto's van Spencer Ostrander, blijft de vraag: wat te doen? Een totaalverbod op wapens heeft geen kans op slagen, weet Auster. Het zal moeten beginnen met een reflectie op welke natie de VS zijn geweest en welke natie ze willen worden. Uiterst relevant voor Austers landgenoten, maar als Europeaan sta je - gelukkig? - een beetje buitenspel. 

Verberg tekst

Paul Auster buigt zich over de Amerikaanse liefde voor vuurwapens, maar een oplossing heeft ook hij niet.

Op 1 oktober 2017 opende de 64-jarige Stephen Paddock vanuit zijn kamer op de 32e verdieping van het Mandalay Bay Hotel in Las Vegas het vuur op de massa die er een muziekfestival bijwoonde. Meer dan duizend kogels vuurde hij af, waarbij 61 doden vielen en 413 mensen gewond raakten. In de paniek die daarop ontstond, dikte het aantal gewonden aan tot 897. Toen de politie nadien Paddocks hotelkamer doorzocht, werden er 24 wapens gevonden, waaronder een paar die negen kogels per seconde konden afvuren. Alle wapens waren legaal gekocht.

Hoe is het mogelijk, vraagt Paul Auster zich in Bloedbadnatie af, dat we dat in naam van onze heilige vrijheid tolereren, terwijl we miljarden dollars spenderen aan het steeds veiliger maken van auto’s. Iedere dode op de weg is er een te veel, terecht natuurlijk, maar de 40.000 Amerikaanse doden die vuurwapens jaarlijks maken, zien we als onoverkomelijk. En het gaat aan een rotvaart de verkeerde kant op. Sinds het einde van de coronapandemie is het aantal schietincidenten in New York met 73 procent gestegen in vergelijking met de periode ervoor. Begin 2020 had 32 procent van de Amerikaanse gezinnen een vuurwapen in huis. Nu is dat 39 procent.

In zijn zoektocht naar een verklaring voor die wapenliefde wijst Auster op het historische geweld dat de VS van wieg tot volwassenheid heeft gekenmerkt. Na het manu militari buitenzetten van de Engelsen volgden het decimeren van de inheemse bevolking en de slavernij-industrie. En dat geweld is ook in de twintigste eeuw welig blijven tieren. Andere factoren die hij in rekening brengt zijn armoede, ongelijkheid en polarisatie. Maar die verklaren natuurlijk al die school of church shootings niet. Die worden steevast gepleegd door vereenzaamde mannen die zich in de steek gelaten voelen, wraak willen nemen en makkelijke toegang hebben tot een wapenarsenaal.

Een oplossing voor die uitzichtloze situatie heeft Auster in dit toch iets te makkelijk bij elkaar gepende boek niet. Daarvoor is hij een te groot realist. Degene die voorstelt de wapenverkoop te verbieden eindigt gegarandeerd lekgeschoten in de goot, schrijft hij, en wat verandert dat aan de 393 miljoen wapens die al in omloop zijn? Verder dan het aan banden leggen van de illegale wapenverkoop en het in de gaten houden van extreemrechts terrorisme komt hij niet, en een oproep aan Amerika om zich te bezinnen over zijn toekomst, natuurlijk, maar wat schiet je daar mee op? Gelukkig zijn er de zwart-witfoto’s van Spencer Ostrander, die ongeveer een kwart van het boek innemen: grove korrel, alleen de plekken waar moorden plaatsvonden, geen mensen of wapens. De leegte die achterbleef dus, en die zegt vaak meer dan woorden.

***

De Bezige Bij (oorspronkelijke titel: Bloodbath Nation), 160 blz., € 22,99.

Verberg tekst

Een essay van de beroemde schrijver Paul Auster over de oorzaken van de vele dodelijke schietspartijen in de Verenigde Staten en de verhouding van de bevolking tot wapenbezit en -gebruik. Auster onderzoekt hoe de liefde van Amerika voor wapens ontstond bij de Engelse kolonisten, en hoe dat geweld vandaag de dag nog altijd doorleeft. Hij schuwt daarbij ook zijn eigen rol in het verhaal niet; zo beschrijft hij hoe hij zelf op 10-jarige leeftijd al een volleerd schutter was — ondanks het feit dat zijn oma zijn opa doodschoot. Zonder nadrukkelijk een kant te kiezen probeert Auster antwoord te geven op twee belangrijke vragen: waarom is Amerika zo anders dan de rest van de wereld? En is er geen andere maatschappij mogelijk? ‘Bloedbadnatie’ is vurig, maar ook genuanceerd en erudiet geschreven. Vooral geschikt voor meer geoefende lezers. Door de tekst heen zijn zwart-witfoto’s van Spencer Ostrander verweven, van locaties waar schietpartijen hebben plaatsgevonden. Paul Auster (1947) is een wereldberoemde Amerikaanse schrijver. Zijn werk werd in meer dan veertig talen vertaald. Verberg tekst